Τα μοναστήρια και οι εκκλησίες στο Ζαγόρι ακολουθούν την δική τους αρχιτεκτονική και είναι κτισμένα με υλικά του τόπου, δηλαδή πέτρα και ξύλο. Τα κτίσματα αυτά μας πηγαίνουν πολύ πίσω στο παρελθόν, αφού χρονολογικά είναι παλαιότερα από τα κοινά σπίτια ή αρχοντικά που συναντάμε στα χωριά. Χαρακτηριστικό κοινό γνώρισμα των ναών είναι το μεγάλο εξωτερικό υπόστεγο με καμάρες, που αποτελούσε ένα είδος προθαλάμου που προστάτευε τους πιστούς από τα καιρικά φαινόμενα του χειμώνα. Σε πολλές εκκλησίες μοναστηριών η πόρτα είναι πολύ χαμηλή, κατασκευή που συναντάμε συχνά στην περιοχή, προκειμένου να αποτρέπονται οι βέβηλοι κατακτητές από το να μπαίνουν στον ιερό χώρο καβάλα στο άλογο τους, όπως το συνήθιζαν.

Όλες οι εκκλησίες είναι διακοσμημένες με υπέροχες αγιογραφίες, εικόνες και ξυλόγλυπτα, στα οποία ειδικεύονταν κυρίως ζωγράφοι και τεχνίτες από το Καπέσοβο. Οι Καπεσοβίτες ζωγράφοι-αγιογράφοι του 18ου και 19ου αιώνα, γυρνούσαν τα Ζαγοροχώρια και αγιογραφούσαν εκκλησίες και μοναστήρια ή ζωγράφιζαν εσωτερικούς τοίχους σε αρχοντικά. Συνολικά 26 ναοί και πολλά αρχοντικά στολίστηκαν από αυτούς. Το Καπέσοβο αποτελούσε μια «Σχολή Καλών Τεχνών» της εποχής.

Σε κάθε χωριό ή μικρό οικισμό, ακόμη και σε απομονωμένες πλαγιές ή δάση, θα συναντήσετε πολλές εκκλησίες ή εκκλησάκια και αρκετά ενεργά ή εγκαταλελειμμένα μοναστήρια, που όλα αξίζουν την προσοχή σας.

Εμείς σας δίνουμε λίγες πληροφορίες για μερικά μόνο από αυτά τα μνημεία ορθόδοξου πολιτισμού:

• Η Μονή Αγίας Ευαγγελίστριας στα Άνω Πεδινά
• Η Μονή Αγίας Παρασκευής στο Μονοδένδρι
• Η Μονή Αγίου Ιωάννη Ρογκοβού στο Τσεπέλοβο
• Η Μονή Παναγίας Σπηλαιώτισσας στην Αρίστη
• Η Μονή Προφήτη Ηλία στην Βίτσα
• Ο Ναός Αγίου Βλασσίου στο Μεγάλο Πάπιγκο
• Ο Ναός Αγίου Νικολάου στην Βίτσα
• Ο Ναός Αγίου Νικολάου στο Τσεπέλοβο
• Ο Ναός Αγίας Τριάδας στους Νεγάδες
• Ο Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου στην Βίτσα
• Ο Ναός Ταξιαρχών στα Κάτω Πεδινά
• Ο Ναός Ταξιαρχών στο Μικρό Πάπιγκο

Σας προτείνουμε, πριν τα επισκεφτείτε, να γνωρίζετε την ιστορία τους και τους θησαυρούς τους, για να μπορέσετε να κατανοήσετε την πολιτιστική τους αξία.

Η Μονή Αγίας Ευαγγελίστριας στα Άνω Πεδινά

Η μονή αυτή βρίσκεται στην είσοδο του χωριού Άνω Πεδινά. Η εκκλησία της μονής κτίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα και αγιογραφήθηκε λίγα χρόνια αργότερα, στις αρχές του 19ου αιώνα. Πολλές εικόνες όπως του Παντοκράτορα, της Παναγίας Οδηγήτριας, του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και της Κοίμησης της Θεοτόκου, καθώς και ξυλόγλυπτα είναι της εποχής αυτής. Στα σημαντικά κειμήλια του ναού συγκαταλέγονται το τέμπλο, ο επισκοπικός θρόνος, ο άμβωνας, ένα ευαγγέλιο με αργυρή επένδυση και δυο αργυρές λειψανοθήκες. Η μονή περιστοιχίζεται από ψηλά προστατευτικά τείχη.

Η Μονή Αγίας Παρασκευής στο Μονοδένδρι

Η μονή αυτή βρίσκεται περίπου 800 μέτρα από την κεντρική πλατεία του Μονοδενδρίου, κτισμένη σε ένα από τα εντυπωσιακότερα τοπία της περιοχής, στο χείλος της χαράδρας του Βίκου. Ο ναός της μονής κτίστηκε τον 15ο αιώνα, από τον άρχοντα Μιχαήλ Βοεβόδα το Θεριανό, ενώ οι αγιογραφίες έγιναν κατά τον 15ο, τον 18ο και τον 19ο αιώνα. Η εικόνα της Αγ. Παρασκευής που υπάρχει στο ναό, είναι του 17ου αιώνα. Μέσα από τον περίβολο της μονής, ένα φαρδύ μονοπάτι σκαλισμένο ψηλά στο βράχο της χαράδρας, προκαλεί ίλιγγο στους περιπατητές και αφού περάσει από μικρή ξύλινη γέφυρα και πέτρινο τοίχο με πόρτα, οδηγεί σε αβαθείς σπηλιές και ερείπια ασκηταριών που ανήκαν στους πρώτους μοναχούς του 13ου αιώνα. Όλες οι κατασκευές της μονής αλλά και των ασκηταριών, παραπέμπουν σε μυστικές οχυρωμένες θέσεις που σκοπό είχαν την απόκρυψη από κατακτητές και την αντίσταση σε επιθέσεις. Ολόκληρη η μονή διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση και δέχεται καθημερινά δεκάδες επισκέπτες, είτε λόγω της εύκολης πρόσβασης από το Μονοδένδρι, είτε λόγω της εντυπωσιακής θέας της χαράδρας του Βίκου που προσφέρει, είτε λόγω του μοναδικού σκαλισμένου στο βράχο μονοπατιού.

Η Μονή Αγίου Ιωάννη Ρογκοβού στο Τσεπέλοβο

Η μονή αυτή βρίσκεται περίπου δυο χιλιόμετρα πριν το Τσεπέλοβο και είναι αφιερωμένη στην γέννηση του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Κτίστηκε αρχικά τον 11ο αιώνα, στα χρόνια του Βυζαντίου, αλλά μετά από την ολοκληρωτική καταστροφή του κτίστηκε ξανά τον 18ο αιώνα. Θεωρείται μια από τις μεγάλες μονές της χώρας μας, που διέθετε μεγάλη κινητή και ακίνητη περιουσία και περιλαμβάνει μια τεράστια έκταση χιλιάδων στρεμμάτων, με πολλά κτίσματα και καλλιέργειες. Οι καλοδιατηρημένες αγιογραφίες και τα ξυλόγλυπτά της εκκλησίας έγιναν σταδιακά κατά τον 18ο και 19ο αιώνα και είναι πραγματικά εντυπωσιακά. Η εικόνα του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου θεωρείται θαυματουργή και γι αυτό το λόγο το μοναστήρι δέχεται χιλιάδες προσκυνητές κάθε χρόνο. Ολόκληρο το μοναστηριακό συγκρότημα έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το 1964 και αποτελεί ένα από τα κυριότερα δείγματα μοναστηριακής αρχιτεκτονικής. Στις 24 Ιουνίου γίνεται πανηγύρι μέσα στον χώρο της μονής.

Η Μονή Παναγίας Σπηλαιώτισσας στην Αρίστη

Η μικρή αυτή μονή βρίσκεται κοντά στη γέφυρα του Πάπιγκου, ανάμεσα στην Αρίστη και το Μεγάλο Πάπιγκο, κτισμένη δίπλα στην όχθη του ποταμού, μέσα στο βράχο και χωμένη μέσα στο δάσος, ανάμεσα σε πανύψηλα παραποτάμια δένδρα. Κτίστηκε το 17ο αιώνα και είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Αρχικά ήταν μια πλούσια μονή, μέχρι που τον 19ο αιώνα η περιουσία της απαλλοτριώθηκε από τους κατακτητές και ακολούθησε η λεηλασία της και η πυρπόλησή της. Επειδή σήμερα η μονή δεν υπηρετείται από μοναχούς, βρίσκεται σε ένα περιβάλλον υγρό και σκιερό και δεν της έχει δοθεί η πρέπουσα σημασία, δεν είναι σε καλή κατάσταση και χρειάζεται συντήρηση.

Η Μονή Προφήτη Ηλία στην Βίτσα

Η μονή αυτή κτίστηκε τον 17ο αιώνα στη θέση μιας μικρής εκκλησίας της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και μερικές δεκαετίες αργότερα ανακαινίστηκε και επεκτάθηκε. Αν και παλιά ήταν ένα μεγάλο και σημαντικό μοναστήρι, που στα χρόνια της σκλαβιάς λειτούργησε ως κρυφό σχολειό, σήμερα δεν είναι σε καλή κατάσταση.

Ο Ναός Αγίου Βλασσίου στο Μεγάλο Πάπιγκο

Ο Ναός Αγίου Βλασσίου κτίστηκε τον 19ο αιώνα, στην θέση παλιότερου ναού που χρονολογείται από τον 10ο αιώνα. Από τον παλιό αυτό ναό σώζεται ένα κομμάτι του σκαλιστού τέμπλου. Ο σημερινός ναός βρίσκεται στο κεντρικότερο σημείο του χωριού και προσφέρει στους επισκέπτες προστασία με το μεγάλο υπόστεγο που διαθέτει καθώς και τη δροσερή σκιά του πλατάνου στην αυλή του. Στην αυλή, λίγα μέτρα μακρύτερα, είναι κτισμένο το πανύψηλο και εντυπωσιακό καμπαναριό του. Ο ναός είναι αφιερωμένος στον Άγιο Βλάσιο, στον Άγιο Δημήτριο και στην Αγία Τριάδα.

Ο Ναός Αγίου Νικολάου στην Βίτσα

Ο Ναός Αγίου Νικολάου κτίστηκε τον 17ο αιώνα και διαθέτει πλήθος καλά διατηρημένων αγιογραφιών.

Ο Ναός Αγίου Νικολάου στο Τσεπέλοβο

Ο Ναός Αγίου Νικολάου κτίστηκε τον 18ο αιώνα με ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο και αποτελεί ένα κλασικό δείγμα Ζαγορίσιας εκκλησίας. Διαθέτει εξαίρετες αγιογραφίες και ξυλόγλυπτα από την εποχή της κατασκευής της, αλλά και από μεταγενέστερες ανακαινίσεις, που αποτελούν ένα από τα καλύτερα δείγματα Καπεσοβίτικης τεχνικής. Με το πέρασμα του χρόνου αλλά και με την λειτουργική χρήση της εκκλησίας, πολλά από αυτά τα έργα ορθόδοξης τέχνης αλλοιώθηκαν και έτσι το 1992, με ιδιωτική χρηματοδότηση, έγινε συντήρηση και αποκατάστασή τους, ώστε να μπορούμε εμείς σήμερα να τα θαυμάζουμε.

Ο Ναός Αγίας Τριάδας στους Νεγάδες

Ο Ναός της Αγίας Τριάδας είναι μια μεγάλη εκκλησία που κτίστηκε το 18ο αιώνα. Διαθέτει ένα μεγάλο υπόστεγο, πανύψηλο καμπαναριό, εξαίρετες αγιογραφίες και ξυλόγλυπτα, σπάνιες εικόνες και επιχρυσωμένο άμβωνα.

Ο Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου στην Βίτσα

Ο Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου κτίστηκε κατά τον 16ο αιώνα και αρχικά λειτούργησε ως μοναστήρι. Από τότε ανακαινίστηκε αρκετές φορές και σήμερα λειτουργεί ως ενοριακός ναός της Βίτσας.

Ο Ναός Ταξιαρχών στα Κάτω Πεδινά

Ο Ναός των Ταξιαρχών κτίστηκε το 17ο αιώνα και τοιχογραφήθηκε σχεδόν έναν αιώνα αργότερα από τον περίφημο Καπεσοβίτη ζωγράφο Αναστάσιο. Βρίσκεται λίγο έξω από τα Κάτω Πεδινά, ακριβώς δίπλα από τον κεντρικό δρόμο. Πρόκειται για μια μικρή, καλοδιατηρημένη εκκλησία, που ξεφεύγει από τον συνήθη ρυθμό της περιοχής. Η αυλή της πάντα καθαρή, περικλείεται από χαμηλό πέτρινο φράχτη και είναι στρωμένη με γρασίδι, ενώ τα πλατάνια της αποτελούν τέλειο σημείο ξεκούρασης για τον ταξιδιώτη.

Ο Ναός Ταξιαρχών στο Μικρό Πάπιγκο

Ο Ναός των Ταξιαρχών δεσπόζει στην κεντρική πλατεία του Μικρού Πάπιγκου, δίπλα στον γερο-πλάτανο, και έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού. Κτίστηκε το 18ο αιώνα, στην θέση που προϋπήρχε άλλος ναός ή μοναστήρι. Αποτελεί μια μοναδική εικόνα με το μικρό καμπαναριό του λίγα μέτρα μακρύτερα και ένα μέρος του να σκιάζεται από τον πλάτανο.

Φωτογραφίες